نقش حوزه علمیه قم در قانونگذاری، پیش از انقلاب اسلامی
فصلنامه
شهر قانون، در شماره نهم خود، گفت‌وگویی با احمد مبلغی، رئیس دانشگاه
مذاهب اسلامی و مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، به نقش حوزه علمیه
قم در قانونگذاری دوران پیش از انقلاب اسلامی و پس از آن پرداخته است.
شهر
قانون: تدوین قوانین مدرن در ایران با مرجعیت حضرات آیات حائری یزدی و
بروجردی در ایران همزمان شد. رویکرد این دو فقیه بزرگ شیعه نسبت به فرآیند
تدوین قوانین جدید چه بود؟
در
باب نقش علما درباره تدوین قوانین باید به سه مقوله توجه کرد؛ مقوله اول،
نگاه علما به اصل قانون است و باید دید که جایگاه و اهمیت قانون در نظر
علما چگونه بوده است. مقوله دوم، کوشش‌های سلبی علما نسبت به "قانون" و
مقوله سوم نیز کوشش‌های ایجابی آنهاست.
منظور
از کوشش‌های سلبی علما، مقابله آنها با تصویب قوانین غیر اسلامی و منظور
از کوشش‌های ایجابی نیز تلاش علما برای تصویب قوانین اسلامی است. درباره
مقوله اول، بیانات صریحی از علما در دست نیست؛ البته در دوره مشروطه، بعضی
از علما و فقها در کلام و نوشته های خود به این مقوله توجه کردهاند و
"القانون الملی" در همان دوره نوشته شده است. در آن زمان پارهای از علما
به صراحت از اهمیت و ضرورت "قانون" سخن گفته اند، اما همین که در مقوله
دوم و سوم، فعالیت های زیادی را شاهد بوده‌ایم، نشان می‌دهد که علما به
اهمیت "قانون" پی برده بودند و از همین رو تلاشهای خود را معطوف به سلب یا
ایجاد قوانین معطوف میکردند. پس به نوعی می‌توان گفت که علما به اهمیت
قانون واقف بوده‌اند و این خیلی مهم است.
البته
این جای کار دارد که بدانیم علما قانون را تا چه حد محوری و پایه‌ای
میگرفتهاند و تا چه اندازه آن را برای جامعه ضروری میشمردهاند. فلذا
اگر حوزه علمیه بخواهد نگاه خود به قانون را شفاف‌تر و علمی‌تر کند، گریزی
ندارد جز اینکه به این پرسشها پاسخ بگوید و تاریخچه این مسئله را از
دوره مشروطه بررسی کند تا یک سابقه شفاف و مدون از این مسئله به دست
بیاورد.
